Wynagrodzenia nauczycieli rosną, ale diabeł tkwi w szczegółach

Nauczyciele zarabiają coraz więcej. Tak wynika m.in. z analizy danych Głównego Urzędu Statystycznego. Jest jednak kilka „ale”. Diabeł tkwi w szczegółach – zwracają uwagę sami zainteresowani: „Cóż z tego, iż otrzymujemy podwyżki wynagrodzeń, skoro ich wysokość nie pokrywa rosnących kosztów życia, szczególnie w dużych miastach”. Ponadto, jak podkreśla Związek Nauczycielstwa Polskiego, średnie wynagrodzenie, które często podawane jest w mediach, sztucznie zawyża wysokość zarobków i nijak ma się do pensji poszczególnych nauczycieli. Te bowiem – w przeciwieństwie do średniej statystycznej – nie obejmują wszystkich składników wynagrodzenia, określonych w Karcie Nauczyciela.

Zawód nauczyciela jest szczególny. To profesja zaufania publicznego, a choćby coś więcej. W końcu powierzamy nauczycielom swoje dzieci. Nie tylko przekazują im wiedzę, ale też je wychowują. Powinni więc być godnie wynagradzani – to nie ulega wątpliwości. Z drugiej strony – bez zawodowej pasji choćby wysoka pensja nie gwarantuje pedagogicznego sukcesu. Przyjrzyjmy się więc, jak to jest z tymi wynagrodzeniami nauczycieli.

Minimalne i średnie pensje w latach 2023–2025

W 2023 roku minimalna pensja zasadnicza nauczyciela początkującego wynosiła 2846 zł netto (na rękę), czyli 3690 zł brutto; mianowanego – 2982 zł netto (3890 zł brutto); dyplomowanego 3432 zł netto (4550 zł brutto). Natomiast średnie wynagrodzenie nauczycielskie w 2023 roku kształtowało się na poziomie: początkujący – 3587 zł netto (4777,86 zł brutto), mianowany – 4238 zł netto (5733,43 zł brutto), dyplomowany – 5324 netto (7326 zł brutto).

W 2024 roku polscy nauczyciele doczekali się znaczących podwyżek. Ich wynagrodzenia nominalnie wzrosły o 30–33 proc. Jak podaje Krakowski Instytut Rozwoju Edukacji, wówczas minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego wynosiły: nauczyciel początkujący – 3675,95 zł na rękę (4908 zł brutto); nauczyciel mianowany – 3776,95 zł na rękę (5057 zł brutto) i nauczyciel dyplomowany – 4362,69 zł na rękę (5915 zł brutto).

Natomiast średnie pensje (do obliczenia których uwzględniono m.in. dodatki zapisane w Karcie Nauczyciela) kształtowały się następująco: nauczyciel początkujący – 4661 zł netto (6353 zł brutto), mianowany – 5411 zł netto (7453,47 zł brutto), dyplomowany – 6823 zł (9523,88 zł brutto).

18 marca 2025 roku weszły w życie kolejny podwyżki (z mocą obowiązującą od 1 stycznia 2025). Wynagrodzenia minimalne zwiększyły się o dalsze 5 proc., co daje wzrost o 253 zł brutto (nauczyciel początkujący), 250 zł brutto (nauczyciel mianowany) i 301 zł brutto (nauczyciel dyplomowany).

Obecnie minimalne zarobki kształtują się na poziomie: nauczyciel początkujący – ok. 3800 zł netto (5153 zł brutto); mianowany – ok. 3900 zł netto (5310 zł brutto); dyplomowany – ok. 4500 zł netto (6211 zł brutto).

Jeśli chodzi o wyliczenia średnich zarobków, to w tej chwili nauczyciel początkujący może zarobić ok. 5090 zł na rękę (6670,65 zł brutto). Nauczyciel mianowany zarobi średnio ok. 5800 zł netto (7826,14 zł brutto); a dyplomowany ok. 7300 zł netto (10 000,07 zł brutto).
Dla porównania, w tej chwili najniższa pensja krajowa wynosi 3510,92 zł netto (4666 zł brutto). Natomiast w styczniu 2025 roku przeciętne wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw (zatrudniających powyżej 9 osób) kształtowało się na poziomie ok. 6110 zł netto (8482,47 zł brutto).

Składniki nauczycielskiej wypłaty

Jak już wspominaliśmy, Związek Nauczycielstwa Polskiego podkreśla, iż średnie wynagrodzenie daje nieadekwatny, zawyżony obraz rzeczywistych zarobków w oświacie. To konstrukcja prawna (określona ustawą), a nie średnia arytmetyczna. Przy obliczaniu średniej pensji bierze się pod uwagę dodatki określone w Karcie Nauczyciela, a choćby świadczenia na start dla nauczycieli rozpoczynających pracę, czy też odprawy emerytalne. Żaden z pedagogów nie otrzymuje jednocześnie tych wszystkich składników płacowych.
Krakowski Instytut Rozwoju Edukacji wymienia dodatki i świadczenia, dzięki którym wzrasta nauczycielska pensja. Są to sumy od kilkuset do choćby kilku tysięcy złotych (stanowiska kierownicze). Najważniejsze dodatki to:

• -dodatek motywacyjny – za wyróżniającą się pracę dydaktyczną – od 100 zł do 1000 zł miesięcznie;
• dodatek funkcyjny – przysługuje na stanowiskach kierowniczych, np. dyrektorzy mogą otrzymywać od 1000 zł do 3000 zł dodatku, wicedyrektorzy od 500 zł do 2000 zł;
• dodatek za wychowawstwo – dla wychowawców klas, od 300 zł do 600 zł miesięcznie;
• dodatek za pracę w trudnych warunkach – dla pracujących w szkołach specjalnych, na wsi lub w trudnych warunkach środowiskowych – od 200 zł do 1000 zł miesięcznie;
• dodatek stażowy – to jeden procent wynagrodzenia zasadniczego za każdy przepracowany rok, maksymalnie do 20 proc. pensji;
• 13. pensja – jednorazowa wypłata na początku roku, równa miesięcznemu wynagrodzeniu;
• nagrody jubileuszowe – wypłacane w zależności od stażu pracy: 20 lat – 75 proc. wynagrodzenia, 25 lat – 100 proc., 30 lat – 150 proc., 35 lat – 200 proc., 40 lat pracy – 250 proc.

ZNP podkreśla także, iż wpływ na wysokość średniego wynagrodzenia ma praca w nadgodzinach, czyli w wymiarze powyżej pełnego etatu.

Siła nabywcza

Wielu nauczycieli uważa, iż ostatnie podwyżki nie nadążają za rosnącymi kosztami życia, szczególnie w dużych miastach, gdzie koszty czynszów i mediów oraz ceny towarów i usług są znacznie wyższe niż w mniejszych miejscowościach. Ostatni wzrost inflacji dodatkowo nasilił te zjawiska. Dlatego środowisko oczekuje dalszych podwyżek, ale też zmiany systemu ich naliczania, co pozwoliłoby na realne zwiększenie siły nabywczej wynagrodzeń.
W latach 2013–2025 wynagrodzenia nauczycieli nominalnie rosły, ale ich relacja do przeciętnego wynagrodzenia w kraju już niekoniecznie. Na przykład w 2013 roku nauczyciel dyplomowany zarabiał średnio 126,4 proc. przeciętnego wynagrodzenia w kraju, ale w 2023 roku było to już tylko 102,4 proc.

W październiku 2022 roku ukazał się raport Fundacji Naukowej Evidence Institute oraz Związku Nauczycielstwa Polskiego pt. Wynagrodzenia polskich nauczycieli. Porównanie z krajami UE i zarobkami pracowników o podobnych kwalifikacjach w Polsce. Jak czytamy w tym opracowaniu, w trakcie kariery pedagodzy nie mogą liczyć na wysoki wzrost siły nabywczej swoich pensji.

Z raportu wynika, iż w latach 2004–2020 nauczyciele zarabiali znacząco mniej w porównaniu do innych specjalistów z wyższym wykształceniem, zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Różnica ta była najmniejsza w latach 2010–2012, ale od tego czasu systematycznie rośnie. Na przykład w 2010 roku wynosiła ok. 500–700 zł. Natomiast w 2018 roku (rok przed ogólnopolskim strajkiem nauczycieli) pedagodzy zarabiali o ok. 1200–1400 zł mniej od pracowników z wyższym wykształceniem z innych branż.
Taka sytuacja może zniechęcać do wyboru zawodu nauczyciela i coraz częściej skłania pedagogów do zmiany zajęcia.

Jarosław JĘDRYSIK

Źródła:

• Główny Urząd Statystyczny.
• Podwyżki dla nauczycieli w 2025 roku – Ile zarobią nauczyciele?, Krakowski Instytut Rozwoju Edukacji, https://kire.pl/podwyzki-dla-nauczycieli-w-2025-roku-ile-zarobia-nauczyciele/ 20.02.2025 [dostęp: 20.03.2025].
• Raport: Wynagrodzenia polskich nauczycieli, https://znp.edu.pl/raport-wynagrodzenia-polskich-nauczycieli/ [dostęp: 20.03.2025].
• T. Król, Komunikat ZNP: Co to jest średnie wynagrodzenie 9523,88 zł brutto (…). I dlaczego nie jest to pensja nauczyciela dyplomowanego, https://infor.pl/ 22.01.2024 [dostęp: 20.03.2025].