„Vita infantis bonum superius” to dewiza widniejąca nad wejściem głównym do Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Prokocimiu. „Życie dziecka dobrem najwyższym” jest ideą przyświecającą temu miejscu i ludziom tu pracującym już od 60 lat. To właśnie 11 grudnia 1965 r. zainaugurowano działalność tej placówki noszącej wówczas miano Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej, w którego skład wchodziły I i II Klinika Pediatryczna, Oddział Chirurgii Dziecięcej, Ośrodek Naukowo-Badawczy oraz Przychodnia.
Historia profesjonalnej opieki medycznej nad dziećmi sięga na terenie Krakowa pierwszej połowy XIX w. W 1835 r. powołano bowiem do życia Oddział Pediatrii przy Klinice Położnictwa w Krakowie, będący pierwszą tego typu placówką na terenie ziem polskich. Już dziewięć lat później w tym samym szpitalu im. św. Łazarza stworzono samodzielną Klinikę Pediatryczną na 35 łóżek, nad którą kierownictwo objął dr Maciej Leon Jakubowski. Z jego to inicjatywy powstał pierwszy Szpital Dziecięcy, który za patrona przyjął św. Ludwika, otwarty w 1876 r. przy ul. Krzyżowej (ob. Strzeleckiej). Dr Jakubowski, otrzymawszy tytuł profesora, został kierownikiem pierwszej na ziemiach polskich, a trzeciej na świecie, po Florencji (1802) i Wiedniu (1850), Kliniki i Katedry Pediatrii.
Idea powstania szpitala w Prokocimiu narodziła się w 1958 r. w Stanach Zjednoczonych, gdzie z inicjatywy Władysława Poray-Biernackiego, architekta pochodzenia polskiego, zawiązał się komitet The American Research Hospital in Poland. W skład komitetu wchodzili kongresmen Clement J. Zablocki oraz senator Hubert Humphrey. Dzięki staraniom komitetu Kongres Stanów Zjednoczonych podjął uchwałę o udzieleniu dotacji na budowę w Krakowie szpitala dziecięcego.
Samo miejsce wybrano nieprzypadkowo. Lokalizacja z dala od centrum miasta, na wzgórzu Baranówka na granicy Prokocimia i Rżąki, dawała gwarancję czystszego powietrza, a bliskość ul. Wielickiej zapewniała sprawną komunikację. W celu dojazdu do samego szpitala dobudowano ulicę Medyczną, przemianowaną później na Kostaneckiego (nazwę „Medyczna” przeniesiono natomiast na jej przecznicę wiodącą do Biblioteki Medycznej). Prace budowlane rozpoczęły się w roku 1961, a w 1 kwietnia 1965 r. weszło w życie zarządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej powołujące instytut uczelniany pod nazwą „Instytut Pediatrii Akademii Medycznej w Krakowie”.
W uroczystościach inauguracyjnych wzięli udział zaproszeni goście na czele z ambasadorem USA w Polsce Johnem A. Gronouskim, grupą członków Kongresu i Izby Reprezentantów (m.in. Clement J. Zablocki i Thomas E. Morgan) oraz przedstawicielami komitetu budowy szpitala, których powitał rektor Akademii Medycznej prof. Jan Oszacki. W ceremonii uczestniczył również wiceminister Zdrowia i Opieki Społecznej doc. dr Jan Rutkiewicz. Ostatnim aktem ceremonii otwarcia było odsłonięcie dwujęzycznej tablicy pamiątkowej o treści: „By służył pomyślności i zdrowiu dzieci polskich oraz utrwaleniu przyjaźni między narodami Stanów Zjednoczonych i Polski. Szpital ten ufundowany został przez naród amerykański”. Po części oficjalnej goście zwiedzili budynki nowo wybudowanego zespołu klinik. Zwiedzających powitał personel szpitala dysponującego w dniu otwarcia 312 łóżkami, 5 salami operacyjnymi i aulą na 400 miejsc.
W niecałe dwa miesiące po otwarciu placówki, 1 lutego 1966 r. przychodnia Instytutu przyjęła pierwszego pacjenta, a sześć dni później hospitalizowano pierwsze dziecko. Pierwszy zabieg operacyjny chirurdzy wykonali 10 lutego. W tym samym miesiącu Instytut rozpoczął działalność dydaktyczną dla studentów Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej.
Jeszcze w latach 60. Oddział Chirurgiczny został przekształcony w Klinikę Chirurgii Dziecięcej (kwiecień 1967), a w grudniu 1968 r. otwarto Klinikę Niemowlęcą dysponującą 38 łóżkami.
Szpital rozbudowywał się i modernizował, m.in. przy wsparciu Fundacji Project HOPE, która zarządzała funduszami przyznanymi przez rząd USA na powiększenie szpitala. Umożliwiło to nie tylko rozbudowę i doposażenie Instytutu, ale również kształcenie personelu w amerykańskich szpitalach czy wizyty szkoleniowe najlepszych specjalistów z USA.
Zmiany w systemie ochrony zdrowia, które weszły w życie w 1999 r., skutkowały podziałem placówki na dwie odrębne instytucje: Uniwersytecki Szpital Dziecięcy w Krakowie – jednostkę medyczną sprawującą opiekę nad pacjentami, oraz Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego – jednostkę naukowo-badawczą.
Szpital może poszczycić się wizytami wybitnych osobistości świata medycyny i polityki. Od początków swej działalności mury Instytutu odwiedzali uznani specjaliści z Europy, Japonii i Stanów Zjednoczonych, a także przedstawiciele władz USA. W roku 1975 wizytę w Prokocimiu złożył Prezydent USA – Gerald Ford w towarzystwie Sekretarza Stanu Henry’ego Kissingera. W 1987 r. George Bush, będący wówczas wiceprezydentem, wziął udział w otwarciu przychodni oddziałów rehabilitacyjnych. Dwukrotnie szpital gościł zwierzchników Kościoła Katolickiego. Papież Jan Paweł II w 1991 r. poświęcił Centrum Ambulatoryjnego Leczenia Dzieci, natomiast przy okazji Światowych Dni Młodzieży w 2016 r. placówkę odwiedził papież Franciszek. W 1992 r. Instytut otrzymał dar od włoskiego artysty Giovanniego Bertozziego. Była to wykonana z pnia sekwoi niemal czterometrowa rzeźba przedstawiająca papieża Jana Pawła II w otoczeniu dzieci. Rzeźba do dziś stoi w holu, stanowiąc jeden z najbardziej charakterystycznych elementów dekoracji wnętrza prokocimskiego szpitala.
Pod koniec lat 90. ponad trzydziestoletnie budynki poddano stopniowej modernizacji. Mimo braku pomocy z zagranicy szpital, dzięki pozyskanym środkom finansowym i sponsorom, dalej się rozwijał oraz wzbogacał o kolejne oddziały i nowe jednostki medyczne. W 1999 r. otwarto Pracownię Radioterapii, a w 2002 r. – Ośrodek Transplantacji. Powołano do życia Dziecięce Centrum Oparzeniowe, nowoczesny Oddział Patologii i Intensywnej Terapii Noworodka, a także Oddział Leczenia Żywieniowego. W 2011 r. otwarto jedną z najważniejszych inwestycji ostatnich lat – nowy Centralny Blok Operacyjny z Centralną Sterylizatornią i Oddziałem Intensywnej Terapii. W tym samym roku rozpoczęto kompleksową modernizację obiektów szpitalnych. Kolejną znaczącą inwestycją było stworzenie nowego Szpitalnego Oddziału Ratunkowego z lądowiskiem dla helikopterów.
Zmienia się sam szpital oraz jego otoczenie. Od 2019 r. w sąsiedztwie Instytutu otwarto nową siedzibę Szpitala Uniwersyteckiego w Krakowie z klinikami przeniesionymi z Wesołej, co niestety spowodowało wzmożony ruch w tym rejonie miasta i problemy z parkowaniem. Uniwersytecki Szpital Dziecięcy sam boryka się z brakiem miejsc parkingowych, co wymusiło rozpoczęcie trwającej właśnie budowy wielopoziomowych parkingów.
Mimo skończonych 60 lat jubilat dzielnie się jednak trzyma i wciąż snuje plany na przyszłość. Życzmy mu 100 lat!
Fotografie z archiwum autora
