W tym tekście postaramy się zwięźle odpowiedzieć na najczęstsze pytania, które zadają sobie tysiące kobiet w odniesieniu do szczepień w czasie ciąży. Warto wiedzieć, iż choć w Polsce nie ma obowiązkowych szczepień dla kobiet ciężarnych, to część z nich jest zalecana zgodnie z polskim Programem Szczepień Ochronnych. Oznacza to, iż można podawać je, zachowując bezpieczeństwo dla zarówno przyszłej mamy, jak i przyszłego dziecka.
Jakie szczepienia zaleca się wykonać u kobiet w ciąży?
Zacznijmy od tego, iż w ciąży można bezpiecznie podawać tylko szczepionki inaktywowane. W odróżnieniu od tzw. szczepionek żywych, zawierają one zabite wirusy/bakterie lub ich fragmenty (białka, polisacharydy). Z uwagi na obecność uśmierconych drobnoustrojów nie wywołują praktycznie żadnych dokuczliwych reakcji [1].
Szczepionkami rekomendowanymi w czasie ciąży są te przeciw krztuścowi, grypie i COVID. W szczególnie uzasadnionych sytuacjach narażenia na zakażenie można podawać inne szczepionki zabite. Mowa tu o szczepieniach przeciwko wściekliźnie (w sytuacji pogryzienia przez zwierzę) czy tężcowi (w wyniku zranienia się np. narzędziem zabrudzonym przez kontakt z ziemią).
Co mówią badania naukowe na temat korzyści płynących ze szczepienia w trakcie ciąży?
Inaktywowane szczepionki przeciwwirusowe i przeciwbakteryjne uznaje się za bezpieczne dla ciężarnych z powodu braku żywotności czynnika pobudzającego rozwój odporności. W ich składzie znajdują się bowiem zabite fragmenty drobnoustrojów lub ich oczyszczone białka, które nie wywołują choroby, ani u przyszłej mamy, ani u rozwijającego się płodu.
Z badań oceniających długoterminowy wpływ szczepienia podczas ciąży na zdrowie niemowląt, przeprowadzonych na podstawie danych z bazy Vaccine Safety Datalink (VSD) prowadzonej przez amerykańską agencję Centers for Disease Control and Prevention (CDC), wynika brak związku pomiędzy szczepieniem w czasie ciąży a hospitalizacją lub zgonami niemowląt w 1. półroczu życia [2].
Kompleksowa analiza wskazuje na bezpieczeństwo zalecanych kobietom w ciąży szczepień ochronnych przeciwko krztuścowi. Jak dowodzą kolejne badania, w przypadku tej drugiej aż u co najmniej 9 na 10 niemowląt w wieku poniżej 2 miesięcy udało się zapobiec krztuścowi w ramach profilaktyki, a więc poprzez podanie szczepionki ich mamom, gdy te były z nimi w ciąży [3], [4].
Dlaczego warto zaszczepić się w ciąży przeciw krztuścowi?
Krztusiec (inaczej koklusz) to silnie zakaźna choroba dróg oddechowych, przenoszona drogą kropelkową [5]. Szczególnie niebezpieczna jest dla dzieci w pierwszych miesiącach życia. Są one najbardziej narażone na jej cięższy przebieg. W wyniku zakażenia bakteriami pałeczki krztuśca może dojść u nich do wystąpienia powikłań, takich jak zapalenie płuc czy uszkodzenie mózgu [6]. [7].
Ponieważ szczepienie dzieci przeciwko krztuścowi można rozpocząć dopiero w 6 tygodniu życia, oznacza to, iż do tego czasu dziecko nie jest w ogóle chronione przed tą chorobą. Aby nie dopuścić do takiej sytuacji, rozwiązaniem jest właśnie szczepienie w okresie ciąży. Po przyjęciu szczepionki organizm przyszłej mamy wytworzy przeciwciała, które przez łożysko zostaną przekazane płodowi, zapewniając dziecku odporność po narodzinach.
Zgodnie z polskim Programem Szczepień Ochronnych szczepienie przeciwko krztuścowi jest zalecane kobietom w ciąży w 3 trymestrze, najlepiej między 27. a 36. tygodniem ciąży [8]. W Polsce i wielu innych krajach służy do tego szczepionka Tdap. Należy ona do grupy szczepionek skojarzonych, czyli takich, które zapewniają ochronę przed kilkoma chorobami (w tym przypadku przed krztuścem, ale też błonicą i tężcem).
Gdzie szukać informacji dotyczących szczepień kobiet w ciąży?
Po wiarygodne, poparte badaniami naukowymi i autorytetem ekspertów informacje na temat szczepień w okresie ciąży można udać się pod adresy oficjalnych stron internetowych takich instytucji i organizacji jak Główny Inspektorat Sanitarny (GIS), Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy czy Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników (PTGiP).
Jednak, co najważniejsze, każda kobieta w ciąży, która chciałaby się zaszczepić, powinna skonsultować się zawsze ze swoim lekarzem rodzinnym, a w przypadku ciąży zagrożonej/powikłanej lub innej sytuacji budzącej wątpliwości lekarza rodzinnego również z lekarzem ginekologiem prowadzącym ciążę.
Przypisy:
1. Szczepienia.info. "Czy można szczepić kobiety w ciąży?". Październik 2022
2. Sukumaran L, McCarthy NL, Kharbanda EO i wsp. Infant Hospitalizations and Mortality After Maternal Vaccination. Pediatrics 2018;pii: e20173310; DOI:10.1542/peds.2017-3310
3. Baxter R, Bartlett J, Fireman B, et al. Pediatrics. 2017;139(5):e20164091.
4. Amirthalingam G, Campbell H, Ribeiro S, et al. Clin Infect Dis. 2016;63:S236–S243.
5. CDC. Pertussis. Fast facts. Październik 2022
6. CDC. Pregnancy and Whooping Cough. Październik 2022
7. CDC. For Parents: Vaccines For Your Children. Październik 2022
8. Program Szczepień Ochronnych na rok 2022, Komunikat Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 28 października 2021 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2022
