Terapia poznawczo-behawioralna zwana również terapią kognitywno-behawioralną (cognitive-behavioral therapy CBT) to metoda leczenia zaburzeń psychicznych, problematycznych zachowań i trudności emocjonalnych. Na czym polega terapia poznawczo-behawioralna i dlaczego jest tak skuteczna?
Terapia poznawczo-behawioralna – czym jest?
Terapia poznawczo-behawioralna opracowana została w latach 60. XX wieku, przez amerykańskiego psychiatrę Aarona Becka. Wraz z upływem lat była sukcesywnie badana i rozwijana. W odróżnieniu od innych terapii zajmuje się głównie teraźniejszością, a nie koncentruje się na przeszłości. Wychodzi z założenia, iż każde nieodpowiednie zachowanie i każdą bolesną emocję można zmienić, choćby wtedy kiedy, trwa ona od wielu lat. Zgodnie z założeniami terapii myśli, zachowania i emocje mają na siebie wzajemny wpływ i tworzą wzorce zachowań, które nie zawsze są odpowiednie. Często nie zdajemy sobie sprawy, iż pewnymi zachowaniami i sytuacjami ranimy innych i wyrządzamy im krzywdę.
Terapia poznawczo-behawioralna– dla kogo?
Terapia poznawczo-behawioralna wykorzystywana jest głównie w leczeniu zaburzeń lękowych i depresji. Sprawdza się również w leczeniu ataków paniki, stresu pourazowego i przewlekłego, fobii społecznych i zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych. Bywa wykorzystywana także w walce z depresją poporodową czy bulimią.
Przebieg terapii poznawczo-behawioralnej
Terapia poznawczo-behawioralna koncentruje się głównie na bieżących problemach, na tym co jest tu i teraz. Należy do terapii krótkoterminowych, które nie rozpamiętują przyszłości, jednak czasami i w tym aspekcie zdarzają się wyjątki. Zwykle trwa od kilkunastu do kilkudziesięciu spotkań odbywających się raz w tygodniu. Jednym z ważniejszych elementów terapii jest dobra kooperacja terapeuty z pacjentem. Podczas trwania terapii, terapeuta stara się znaleźć powiązanie między emocjami, myślami i działaniami pacjenta. By tego dokonać niezbędne jest przeanalizowanie wielu trudnych sytuacji i myśli, które zaburzyły prawidłową interpretację rzeczywistości. Odnalezienie i nazwanie bodźca, który ma wpływ na nieprawidłową reakcję jest częścią terapii poznawczej. Z kolei częścią behawioralną są eksperymenty, które powinny nauczyć pacjenta nowych zachowań i relacji. Dzięki terapii CBT pacjent może zastąpić „błędne myślenie” wiele bardziej realistycznymi i efektywnymi myślami, dzięki czemu zmniejsza dyskomfort i ogranicza samoograniczające zachowania.
Terapia poznawczo-behawioralna – techniki
Podczas terapii poznawczo-behawioralnej terapeuta posługuje się wieloma różnymi technikami, a do najczęstszych z nich należą:
- Dialog sokratejski – polega umiejętnym zadawaniu przez terapeutę pytań, które umożliwiają pacjentowi samodzielne zweryfikowanie błędów lub nieprawidłowości we własnym myśleniu.
- Zadania domowe – są jednym z ważniejszych elementów techniki poznawczo-behawioralnej. By efektywnie nauczyć się poznanych technik, pacjent musi wprowadzić je w życie również poza gabinetem.
- Zapis myśli – to rozwiniecie umiejętności bardziej świadomego, uważnego i zdystansowanego przyglądania się własnym myślom, co ma na celu samodzielne identyfikowanie błędów.
- Ekspozycja – w przypadku zaburzeń lękowych to świadome i celowe narażanie się na dany obiekt lęku np. przebywanie w zamkniętym pomieszczeniu. Dzięki ekspozycji pacjent może oswoić lęk i oduczyć się reakcji lękowej.
- Przeformułowanie poznawcze – to powolne zastępowanie starych, błędnych przekonań tymi bardziej adekwatnymi.
Efektem terapii CBT jest głównie zmiana zachowania pacjenta, ale i uświadomienie mu konsekwencji wprowadzonych zmian. Dzięki temu pacjent może wyrobić w sobie nowe nawyki, zachowania i reakcje. Uczy się jak prawidłowo reagować na negatywne myśli, jak sobie z nimi radzić. Najlepszą weryfikacją nabycia nowych umiejętności jest urzeczywistnienie ich w życiu codziennym.
