To nie jest stan, który mija z dnia na dzień. "Nie mam już siły udawać"

Depresja poporodowa to problem który dotyczy choćby 15-20% kobiet. W ostatnim czasie coraz częściej posługujemy się terminem depresji okołoporodowej lub perinatalnej, zwracając uwagę na to, iż choćby połowa epizodów depresji, które stwierdzamy po porodzie, ma swój początek jeszcze w okresie ciąży. Depresja nie jest stanem, który mija z dnia na dzień. Patrząc na statystki, pojedynczy epizod depresji trwa ok. 6-8 miesięcy. Dla młodej mamy i jej nowonarodzonego dziecka to
wieczność.

Pierwsze miesiące po porodzie to najważniejszy czas dla rozwoju więzi między matką a dzieckiem, dającej mu poczucie bliskości. Zaburzenia dotyczące relacji między matką a dzieckiem mogą przekładać się na większe ryzyko zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania u dziecka w jego dalszym życiu. Dziecko rozpoznaje emocje matki, zanim nauczy się rozpoznawać jej twarz.

Dlatego dzieci tak bardzo potrzebują spokoju i uśmiechu mamy. Zdenerwowanie i niepokój mogą przekładać się na emocje dziecka, skutkując większą płaczliwością i drażliwością. Maskowata, amimiczna twarz matki, brak kontaktu wzrokowego utrudnia dziecku naukę niewerbalnej komunikacji i może skutkować trudnościami w prawidłowym rozwoju społecznym. Odpowiednie leczenie może istotnie skrócić czas trwania depresji po porodzie.

Depresja poporodowa – grupa ryzyka

W największym stopniu depresją po porodzie zagrożone są te kobiety, które wcześniej chorowały na depresję lub których matki zmagały się z depresją, zwłaszcza po porodzie. U niektórych kobiet obniżenie nastroju po porodzie w dużej mierze ma podłoże biologiczne – prawdopodobnie część kobiet jest bardziej wrażliwa na fluktuacje hormonów takich jak estradiol, co wiąże się z większym ryzykiem wystąpienia okołomiesiączkowych zaburzeń nastroju (PMDD – premenstrual dysphoric
disorder), depresji w okresie okołomenopauzalnym i właśnie po porodzie. Dla dużej części kobiet depresja będzie reakcją na konieczność adaptacji do nowej roli życiowej. Pojawienie się dziecka zmienia istotnie wymiar życia kobiety, która stając się matką w pewnym sensie „traci” dotychczasowe życie.

Depresja poporodowa – objawy

Objawy depresji poporodowej nie różnią się istotnie od objawów „zwykłej” depresji. Najczęściej są to uczucie smutku, przygnębienia, brak energii, płaczliwość, poczucie winy. Objawy bardziej specyficzne, związane z macierzyństwem często polegają na niechęci do zajmowania się dzieckiem, obawy związane z brakiem wiary w siebie, poczucie bycia „niedostatecznie dobrą” matką, lęk przed zrobieniem dziecku krzywdy, nadmierne, nieuzasadnione obawy o zdrowie dziecka. Mogą pojawić się też myśli samobójcze, których nigdy nie należy bagatelizować – samobójstwo jest wiodącą przyczyną
śmierci wśród kobiet po porodzie (dane z Wielkiej Brytanii).

Bywa, iż kobieta długo ukrywa przeżywane emocje, smutek, a choćby rozpacz, nie chcąc obciążać otoczenia swoimi problemami lub w obawie przed oceną. Powszechnie sytuacja w której rodzi się nowy członek rodziny uważana jest za powód do szczęścia. Za najtrudniejszy moment często uważany jest poród i wydaje się, iż skoro kobieta ma ten etap już za sobą, to wszystko pójdzie „z górki”. W aktualnym modelu rodziny często kobieta pozostaje sama z dzieckiem niedługo po porodzie. Zdarza się, iż ojciec bierze urlop na tydzień-dwa, czasem miesiąc, i do tego momentu wszystko przebiega jeszcze dobrze. Prawdziwe problemy wychodzą na wierzch, kiedy partner idzie do pracy, a kobieta zostaje sama z dzieckiem w czterech ścianach. Teoretycznie proste rzeczy takie jak spacer z dzieckiem mogą stać się problemem nie do przejścia. W tej sytuacji kobieta powinna mieć wokół siebie swoje plemię – matkę, siostry, koleżanki, które wesprą ją w prostych i bardziej złożonych problemach. Sama obecność drugiej osoby zmniejsza poczucie lęku i samotności.

Diagnostyka depresji poporodowej

Diagnoza depresji poporodowej opiera się na wywiadzie z matką oraz obserwacji jej stanu psychicznego, zachowań. Pomocniczym testem, który pomaga zidentyfikować grupę zagrożoną występowaniem depresji po porodzie jest Edynburska Skala Depresji Poporodowej – kwestionariusz samooceny. Może on posłużyć do wykonania przesiewowej diagnostyki w kierunku depresji poporodowej, która jest aktualnie zalecane każdej kobiecie, np. w trakcie wizyty patronażowej. W przypadku podejrzenia depresji poporodowej kobieta powinna zostać skierowana do lekarza psychiatry, który stawia ostateczną diagnozę i proponuje dalsze postępowanie.

Leczenie depresji poporodowej

Lżejsze przypadki zaburzeń depresyjnych z powodzeniem można leczyć stosując psychoterapię. W przypadku bardziej nasilonych dolegliwości wskazane może być leczenie farmakologiczne. Wiele obaw dotyczy stosowania leków w trakcie karmienia piersią. Warto podkreślić, iż w uzasadnionych przypadkach, jest to możliwe – zgodnie z aktualną wiedzą wiele leków przeciwdepresyjnych może być stosowanych u kobiet karmiących piersią. Istnieją jednak sytuacje, kiedy nie jest to wskazane i przed zastosowaniem jakiegokolwiek leku w trakcie karmienia piersią należy skontaktować się z lekarzem w
celu dokonania dokładnego bilansu korzyści i zagrożeń.

Stan psychiczny kobiety w istotny sposób przekłada się na atmosferę i funkcjonowanie całego systemu rodzinnego. Czasami kobieta zwleka z sięgnięciem po pomoc, stawiając swoje potrzeby na dalszym miejscu a skupiając całą energię na potrzebach dziecka. Warto jednak pamiętać, iż nie da się zadbać o dziecko nie dbając o siebie – to właśnie uśmiech mamy jest najważniejszy dla szczęścia dziecka. Steve Jobs – „Nie wychowujcie dzieci tak, żeby były bogate, ale żeby były szczęśliwe”.

Ewa Drozdowicz-Jastrzębska – lekarz psychiatra
Paulina Gdańska – mgr psychologii