Współczesna szkoła staje przed wieloma wyzwaniami związanymi z różnorodnością uczniów. W jednej klasie spotykają się dzieci o zróżnicowanych potrzebach edukacyjnych, stylach uczenia się, tempie pracy, poziomie motywacji czy możliwościach poznawczych. Odpowiedzią na to złożone wyzwanie jest uniwersalne projektowanie w edukacji (Universal Design for Learning – UDL), które oferuje ramy do tworzenia elastycznych ścieżek uczenia się dostępnych dla wszystkich ucznia.
Dlaczego warto mówić o UDL w kontekście SCWEW?
Projekt „Budowa skoordynowanego systemu pomocy specjalistycznej opartego na Specjalistycznych Centrach Wspierających Edukację Włączającą” (SCWEW) koncentruje się na tworzeniu wsparcia dla nauczycieli w obszarze edukacji dostępnej dla wszystkich uczniów. Jednym z kluczowych elementów tego wsparcia jest wdrażanie rozwiązań, które umożliwiają rzeczywiste włączanie każdego ucznia w proces kształcenia, niezależnie od jego potrzeb, możliwości czy ograniczeń.
Fundamentem tych działań może być wykorzystanie zasad UDL do tworzenia elastycznych i dostępnych środowisk edukacyjnych. UDL wspiera planowanie takich form nauczania, które od początku uwzględniają zróżnicowane potrzeby uczniów, a tym samym umożliwiają im pełne uczestnictwo i osiąganie sukcesów edukacyjnych.
Niewielkie zmiany – duży efekt
Już niewielkie zmiany w planowaniu i prowadzeniu lekcji mogą znacząco zwiększyć ich dostępność. Wystarczy dostosować formę przekazu, sposób działania uczniów czy mechanizmy angażowania ich w proces nauki, by stworzyć bardziej inkluzyjne środowisko edukacyjne.
Choć nauczyciele często podejmują działania dostosowujące lekcje do indywidualnych potrzeb uczniów, podejście UDL zachęca do zmiany perspektywy – od reagowania na potrzeby konkretnych uczniów ku projektowaniu dostępności od początku. To nie korekta, ale nowy standard planowania, który promuje równość w dostępie do treści, aktywności i osiągania celów edukacyjnych.
Model UDL opiera się na trzech fundamentalnych zasadach, które wspierają tworzenie lekcji dostępnych dla wszystkich:
- Prezentacja treści – czego się uczymy?
Różnorodne formy przekazywania informacji (np. tekst, obraz, dźwięk, film, schemat) pomagają zrozumieć treści wszystkim uczniom, niezależnie od ich stylu uczenia się, trudności czy preferencji poznawczych.
- Zaangażowanie – dlaczego się uczymy?
Uczniowie są bardziej zmotywowani, gdy widzą sens uczenia się, mają możliwość wyboru i czują się bezpiecznie. Nauczyciel może wzbudzić ich ciekawość poprzez pytania inspirujące, powiązania z życiem codziennym oraz elastyczność w sposobach pracy.
- Działanie i ekspresja – jak pokazujemy, czego się nauczyliśmy?
Uczeń może wykazać się wiedzą i umiejętnościami na różne sposoby: ustnie, pisemnie, wizualnie, cyfrowo (np. w postaci prezentacji, w formie projektu, w trakcie dyskusji czy działania praktycznego). Liczy się nie forma, ale dostępność i skuteczność.
Jak zacząć?
Wdrożenie UDL nie musi oznaczać rewolucji. Wystarczy zacząć od jednej drobnej zmiany, np. wprowadzenia alternatywnej formy prezentacji treści albo umożliwienia uczniom wyboru formy wykonania zadania.
Na początek zachęcamy do refleksji i odpowiedzi na pytania: Co najbardziej zaskakuje w podejściu UDL? Co warto wypróbować jako pierwsze? To właśnie te pierwsze, świadome decyzje stają się początkiem bardziej dostępnej edukacji dla wszystkich uczniów.
UDL jako narzędzie wspierające edukację wysokiej jakości
UDL wpisuje się w ideę edukacji wysokiej jakości dla wszystkich ucznia, bez względu na jego możliwości, trudności czy ograniczenia. W ramach działań SCWEW popularyzacja UDL staje się ważnym krokiem ku realizacji rzeczywistej edukacji, która nie wyklucza, ale projektuje z myślą o wszystkich.
#FunduszeUE #FunduszeEuropejskie #SCWEW #ORE