Mimo iż chodzenie i jazda na rowerze są fundamentem zrównoważonego transportu, światowe miasta wciąż traktują je po macoszemu. WHO odpowiada na ten kryzys nowym zestawem narzędzi i apeluje: „Uczyńmy chodzenie i jazdę na rowerze bezpiecznymi”. Czas zrozumieć, iż infrastruktura to nie luksus – to warunek przeżycia.
W skali roku na drogach ginie niemal 1,2 mln ludzi. Co czwarta ofiara to pieszy lub rowerzysta. Mimo tak dramatycznych statystyk, na całym świecie zaledwie 0,2 proc. dróg posiada ścieżki rowerowe, a podstawowe udogodnienia – jak chodniki czy przejścia dla pieszych – wciąż nie są standardem, ale rzadkością.
Problem ten ma wymiar globalny, ale nie wszędzie wygląda tak samo. Dane z lat 2011–2021 pokazują gwałtowny wzrost liczby zgonów wśród pieszych w Azji Południowo-Wschodniej – o 42 proc.
W Europie liczba śmierci wśród rowerzystów zwiększyła się o połowę, a w regionie zachodniego Pacyfiku – niemal się podwoiła, rosnąc aż o 88 proc. To nie są tylko liczby – to historie ludzi, którzy po prostu wyszli z domu.
Nie tylko zdrowie, ale i przetrwanie
Jak przypomina dyrektor generalny WHO, dr Tedros Adhanom Ghebreyesus, spacery i jazda na rowerze przynoszą ogromne korzyści dla zdrowia oraz wspierają ideę zrównoważonych miast. Ale aby stały się rzeczywiście popularne, muszą być bezpieczne.
Problemem jest nie tylko brak świadomości, ale też niedobór konkretnych polityk publicznych. w tej chwili mniej niż jedna trzecia państw prowadzi aktywne działania na rzecz promowania pieszo-rowerowej mobilności.
Brakuje również zintegrowanych strategii, które obejmowałyby zarówno sektor zdrowia, jak i transportu, edukacji czy ochrony środowiska. W tę lukę próbuje teraz wejść WHO ze swoim nowym zestawem narzędzi.
Światowa Organizacja Zdrowia opracowała kompleksowy przewodnik mający wspierać rządy, miasta, urbanistów i społeczności lokalne we wdrażaniu polityk sprzyjających aktywnej mobilności. Podstawowe rekomendacje obejmują pięć kluczowych obszarów:
- Integracja międzysektorowa – Piesza i rowerowa mobilność musi znaleźć trwałe miejsce w strategiach transportowych, zdrowotnych, środowiskowych i edukacyjnych. To jedyny sposób, by tworzyć spójne i skuteczne rozwiązania systemowe.
- Infrastruktura dla życia – Budowa chodników, chronionych ścieżek rowerowych oraz bezpiecznych przejść dla pieszych to nie tylko kwestia estetyki miasta, ale bezpośrednio życia jego mieszkańców.
- Prawo po stronie bezpieczeństwa – WHO postuluje wdrażanie i egzekwowanie przepisów ograniczających prędkość oraz tworzenie standardów urbanistycznych faworyzujących transport niezmotoryzowany.
- Kampanie społeczne – Zmiana zachowań wymaga działań edukacyjnych i promocyjnych. WHO zachęca do prowadzenia kampanii uświadamiających zalety chodzenia i jazdy na rowerze, zarówno dla zdrowia, jak i klimatu.
- Zachęty finansowe – Rządy powinny rozważyć dotacje i inne narzędzia wsparcia ekonomicznego, by obniżyć próg wejścia w świat aktywnej mobilności, zwłaszcza dla osób z mniejszych miejscowości czy o niższych dochodach.
Globalny apel: czas na wspólne działanie
W trakcie 8. Światowego Tygodnia Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego ONZ WHO połączyła siły z ponad 400 organizacjami z 100 państw poprzez Globalny Sojusz Organizacji Pozarządowych na rzecz Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego. Wspólny apel jest jasny: trzeba pilnie przekształcić nasze podejście do najprostszych form przemieszczania się.
Jak podkreślił Etienne Krug, dyrektor WHO ds. społecznych uwarunkowań zdrowia, „Pilnie trzeba uczynić to, co powinno być naszym najbardziej naturalnym środkiem transportu, bezpieczniejszym”.
Dodał, iż konieczne jest współdziałanie wielu sektorów – od transportu po edukację – aby uczynić chodzenie i jazdę na rowerze realną, bezpieczną i dostępną opcją dla wszystkich.
Droga do zrównoważonego miasta
Za retoryką stoją bardzo konkretne cele: poprawa zdrowia publicznego, redukcja emisji zanieczyszczeń i dekarbonizacja transportu miejskiego. Wydzielenie przestrzeni dla pieszych i rowerzystów oznacza nie tylko mniej samochodów na ulicach, ale także mniejsze zużycie paliw kopalnych i mniejszy hałas.
Zmiana ta może również działać jak katalizator szerszej transformacji miejskiej: prowadzić do rewitalizacji przestrzeni publicznych, większego poczucia wspólnoty i poprawy jakości życia. Inwestycje w infrastrukturę pieszo-rowerową są więc inwestycjami nie tylko w bezpieczeństwo, ale i w przyszłość miast.
Od wizji do działania
Zestaw narzędzi WHO to nie tylko dokument – to wezwanie do konkretnego działania. Chodzenie i jazda na rowerze powinny być najprostszymi i najbezpieczniejszymi wyborami w codziennym życiu.
Bez odpowiednich polityk, inwestycji i edukacji te sposoby komunikacji pozostaną jednak domeną nielicznych – tych, którzy mogą sobie pozwolić na ryzyko.
Świat nie może dłużej ignorować tych, którzy codziennie narażają życie, przemieszczając się pieszo lub rowerem w nieprzyjaznych warunkach. WHO daje teraz do ręki narzędzia, które mogą tę sytuację zmienić. Pozostaje pytanie, czy decydenci zdecydują się po nie sięgnąć – zanim na kolejnych pasach zgaśnie kolejne ludzkie życie.
