Dzień Nikoli Tesli

lesko.info 9 godzin temu

Dzień Nikoli Tesli obchodzony jest corocznie 10 lipca – w rocznicę jego urodzin, które miały miejsce 10 lipca 1856 roku w Smiljanie (ówczesne Cesarstwo Austriackie, dzisiejsza Chorwacja). Jest to dzień upamiętniający jednego z najbardziej wizjonerskich wynalazców i inżynierów w historii nauki i techniki.

Nikola Tesla – pełna sylwetka

1. Pochodzenie i młodość

Nikola Tesla urodził się 10 lipca 1856 roku we wsi Smiljan, znajdującej się wówczas w Monarchii Austro-Węgierskiej (dzisiejsza Chorwacja). Pochodził z rodziny serbskiej. Jego ojciec, Milutin Tesla, był prawosławnym duchownym i pisarzem, natomiast matka, Georgina (Đuka) Mandić, nie miała formalnego wykształcenia, ale była niezwykle uzdolniona technicznie – sam Tesla mówił, iż to właśnie po niej odziedziczył swoje zdolności wynalazcze.

Już jako dziecko Tesla wykazywał wybitną pamięć fotograficzną, zdolności matematyczne i ogromne zainteresowanie przyrodą oraz maszynami.

2. Edukacja i początki kariery

Tesla studiował w Austrii (Instytut Politechniczny w Grazu) oraz w Czechach (Uniwersytet Karola w Pradze), choć formalnie nie ukończył żadnej z uczelni. Podjął pracę w Edison Continental Company w Paryżu, a w 1884 roku wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, gdzie rozpoczął krótkotrwałą współpracę z Thomasem Edisonem.

Różnice światopoglądowe i techniczne – przede wszystkim spór o wyższość prądu przemiennego nad stałym – doprowadziły do rozstania obu wynalazców.

3. Najważniejsze osiągnięcia naukowe i techniczne

System prądu przemiennego

Tesla jako pierwszy opracował kompletny system przesyłu energii elektrycznej oparty na prądzie przemiennym, który umożliwił budowę nowoczesnych sieci energetycznych. Dzięki temu możliwe stało się przesyłanie prądu na znaczne odległości z minimalnymi stratami.

Silnik indukcyjny

Oparty na wirującym polu magnetycznym, wynalezionym przez Teslę w 1888 roku. Do dziś stosowany w wielu urządzeniach domowych i przemysłowych.

Cewka Tesli

Urządzenie umożliwiające wytwarzanie wysokiego napięcia i częstotliwości. Cewka Tesli była podstawą do eksperymentów z bezprzewodowym przesyłaniem energii i rozwojem radiotechniki.

Bezprzewodowa transmisja energii

Tesla wierzył, iż energia elektryczna może być przesyłana przez atmosferę bez potrzeby stosowania kabli. Podjął próbę budowy wieży Wardenclyffe w Shoreham (Nowy Jork), która miała przesyłać sygnały i energię na odległość. Projekt został porzucony z braku funduszy.

Zdalne sterowanie

W 1898 roku Tesla zademonstrował pierwszy pojazd sterowany falami radiowymi – łódź poruszaną bezprzewodowo. Wynalazek wyprzedzał swoją epokę i nie został wówczas adekwatnie zrozumiany.

Promieniowanie i rezonans

Tesla prowadził eksperymenty z promieniowaniem rentgenowskim, zanim jeszcze ukuto tę nazwę. Interesował się zjawiskiem rezonansu mechanicznego i elektromagnetycznego, którego siłę demonstrował dzięki specjalnych urządzeń.

4. Wojna prądów

Konflikt między Teslą (popieranym przez George’a Westinghouse’a) a Edisonem (reprezentującym General Electric) o wyższość prądu przemiennego (AC) nad prądem stałym (DC) miał ogromne znaczenie w historii techniki. Ostatecznie system Tesli i Westinghouse’a zwyciężył – zastosowano go m.in. do oświetlenia Wystawy Światowej w Chicago w 1893 roku i w elektrowni wodnej na wodospadzie Niagara (pierwszej przemysłowej elektrowni AC na świecie).

5. Późniejsze lata życia

Tesla był człowiekiem niezwykle płodnym intelektualnie, ale nie zawsze praktycznym. W miarę upływu czasu jego pomysły stawały się coraz bardziej śmiałe i trudne do realizacji, jak choćby idea przesyłania informacji i energii bez przewodów na cały świat. Po nieudanym projekcie Wardenclyffe i utracie wsparcia finansowego (m.in. J.P. Morgana) Tesla popadł w zapomnienie.

Ostatnie lata życia spędził w samotności w Nowym Jorku, utrzymując się z niewielkich rent i zamieszkując hotele. Zmarł 7 stycznia 1943 roku w Hotelu New Yorker, w wieku 86 lat.

6. Pośmiertne uznanie i rehabilitacja

Po śmierci Tesli jego dziedzictwo zaczęło być stopniowo odkrywane na nowo:

W 1960 roku jednostkę indukcji magnetycznej nazwano „tesla” (T) na jego cześć.
W Belgradzie powstało Muzeum Nikoli Tesli, gromadzące dokumenty, sprzęty i osobiste przedmioty wynalazcy.
W Chorwacji, Serbii i USA jego imię noszą szkoły, uczelnie, ulice, elektrownie.
W 2003 roku powstała firma Tesla Motors (dziś Tesla, Inc.), specjalizująca się w pojazdach elektrycznych.
W 2006 roku Kongres Stanów Zjednoczonych oficjalnie uznał Teslę za jednego z ojców amerykańskiej technologii.

7. Współczesna interpretacja i symbolika

Tesla stał się symbolem „genialnego, niedocenionego naukowca” – człowieka, który wyprzedzał swoją epokę i który działał nie z pobudek finansowych, ale z pasji i wiary w postęp. Jego postać bywa idealizowana, ale wiele faktów potwierdza jego niezrównaną kreatywność.

Wielu pasjonatów nauki uznaje Teslę za patrona wynalazców, hackerów, futurystów i konstruktorów niezależnych. W kulturze masowej pojawia się w filmach (np. „Prestiż”, „Tesla”), komiksach, grach komputerowych.

8. Dzień Nikoli Tesli – znaczenie kulturowe i edukacyjne

10 lipca jest dniem, w którym na całym świecie:

organizuje się wykłady, warsztaty i wydarzenia promujące naukę i technologię;
upamiętnia się wkład Tesli w rozwój elektryczności i nowoczesnych technologii;
zachęca się młodzież do nauki fizyki, matematyki, robotyki i elektroniki;
prowadzi się debaty na temat wizji przyszłości, którą Tesla antycypował już ponad 100 lat temu.

W Serbii dzień ten bywa nazywany choćby Dniem Nauki, a jego imię wpisane jest w tożsamość narodową i edukacyjną kraju.

9. Podsumowanie

Dzień Nikoli Tesli to nieformalne, ale coraz szerzej rozpoznawane święto nauki, techniki i innowacyjności. Obchodzony jest 10 lipca, w rocznicę jego urodzin, i służy przypomnieniu, jak wielkie znaczenie miał jego wkład w rozwój współczesnej cywilizacji. Tesla był pionierem prądu przemiennego, komunikacji bezprzewodowej i automatyki, a jego dziedzictwo pozostaje żywe w dzisiejszych technologiach i kulturze naukowej.