Wektory powstańcze

Zdjęcie: fot. Mateusz Halak

19 lutego 2023 roku, a więc niemal dokładnie w 104 rocznicę wiktorii Powstania Wielkopolskiego, otwarto na ternie dworca kolejowego w Pleszewie, wystawę prezentującą 10 portretów lokalnych bohaterów, uczestników zwycięskiego zrywu, których sylwetki i biogramy napawają dumą kolejne pokolenia.

Powód tego wydarzenia jest szlachetny a wydźwięk arcyważny.

Małe ojczyzny, drobne społeczności, także pielęgnują swoją tożsamość i wystawiają do pocztu bohaterów powstańczych, swoich reprezentantów. Różne życiorysy, tak samo ważne życia, to samo bohaterstwo.

Pociąg do historii

Pleszewski węzeł kolejowy to arcydzieło trudnej sztuki nadania zabytkowi nowej funkcji i przystosowania go do wymagań współczesnej kultury i technologii. Poklask towarzyszący otwarciu „Zajezdni Kultury” oraz Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy Pleszew na liczącym sobie ponad 100 lat banhofie, słyszalny był już kilka lat temu.

Od tego czasu, miejsce to gromadzi artystów, naukowców, polityków, przyjaciół książki i animatorów kultury w „najlepiej zagospodarowanej przestrzeni publicznej” w Wielkopolsce w roku 2022.

Rewitalizacja terenów pokolejowych w Pleszewie zakończyła się w 2019 roku. Była to inwestycja, która obejmowała pomysłowość rozwiązań przestrzennych, precyzję w zachowaniu wartości historycznych oraz jakość społeczną wprowadzonych zmian w procesie rewitalizacji, co doceniła kapituła konkursu – Towarzystwo Urbanistów Polskich.

„Nowe siedziby Biblioteki Publicznej, Domu Kultury i teren wokół to nasza wizytówka i przykład inwestycji zrealizowanej z dotacji unijnych przy dobrej współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Wielkopolskiego.” – podkreślał podczas otwarcia kompleksu, burmistrz Miasta i Gminy Pleszew Arkadiusz Ptak.

Wiktoria na prowincji

Ziemia pleszewska od zawsze złączona jest z historią Wielkopolski. Tak było również w okresie pierwszej wojny światowej i tuż po niej, w burzliwym czasie początku międzywojnia.

Wybór organizacji wystawy w Bibliotece Publicznej w Pleszewie, jak dopowiada udzielający mi Jakub Multan nie jest przypadkowy. Pleszew był bowiem jednym z głównych miast frontu południowego, gdzie odbyła się koncentracja wojsk powstańczych.

Jakub Multan: „Projekt został zainicjowany przeze mnie w sposób zupełnie samodzielny. Kierując się zamiłowaniem do historii, chciałem stworzyć niepowtarzalną wystawę, przedstawiającą w barwnej, nowoczesnej odsłonie portrety lokalnych Powstańców Wielkopolskich. Od wiosny 2022 roku, we własnym zakresie rozpocząłem pierwsze rozmowy z lokalnymi publicznymi placówkami kulturalnymi i oświatowymi. Inicjowałem rozmowy w odwiedzanych szkołach, bibliotekach, muzeach, chcąc zgłębić nie tylko swoją wiedzę na temat powstania, ale również sprawdzić możliwość powodzenia projektu. W ten sposób wyłoniło się 10 placówek reprezentujących 9 gmin z obszaru Kalisz – Pleszew – Ostrów Wielkopolski. Warunkiem koniecznym do wzięcia udziału w projekcie było wybranie lokalnego powstańca wielkopolskiego, następnie przesłanie mi jego biogramu oraz zdjęcia. Własnymi środkami stworzyłem kolejne portrety bohaterów. Na ostatnią postać kobiety powstańca, trafiłem dzięki Agnieszce Słupianek-Winkowskiej, uczestnicząc w jej wykładzie poświęconym niezwykłym kobietom z naszego regionu.”

W projekcie Multana, wzięło udział 10 instytucji wraz z jedną osobą występującą prywatnie. Merytoryczna wartość wystawy to współudział Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Adama Asnyka w Kaliszu, Biblioteki Publicznej Miasta i Gminy w Pleszewie, Biblioteki Publicznej im. Stefana Rowińskiego w Ostrowie Wielkopolskim, Gminnej Biblioteki Publicznej w Blizanowie, Biblioteki Publicznej w Stęszewie, Biblioteki Publicznej Gminy Gołuchów, Szkoły Podstawowej im. Powstańców Wielkopolskich w Nowych Skalmierzycach, Zespołu Szkolno-Przedszkolnego im. kard. Stefana Wyszyńskiego w Stobnie Siódmym, Szkoły Podstawowej im. Jana III Sobieskiego w Zbiersku, Drużyny Tradycji 70 Pułku Piechoty z Pleszewa, a także Agnieszki Słupianek-Winkowskiej – historyczki regionu pleszewskiego.

Dziesięciu sportretowanych powstańców wielkopolskich z południowo – wschodniej części naszego województwa, to: Ludwik Bociański, Leon Prauziński, Władysław Wawrzyniak, Józef Szyfter, Antoni Małecki, Józef Idzior, Antoni Jarzębski, Feliks Pamin, Franciszka Michałowicz, Jan Mertka.

W kontekście sylwetki tego ostatniego, warto dopowiedzieć, iż portret Jana Mertki – pierwszego poległego powstańca – wygrał konkurs plastyczny pt. „Wielkopolska dla Powstańców”, organizowany przez Urząd Marszałkowski Województwa Wielkopolskiego.

Wieczór (za)dumy

Zamiast pary z ust, mieliśmy opary przedwiośnia oraz parę z lokomotyw – jak przystało na klimat banhofu. W pogodny wieczór, 19 lutego, w promieniach zachodzącego słońca, przy akompaniamencie werbli odsłonięto 10 popiersi powstańców wielkopolskich. Był to, zdaje się, ostatni akcent 104 rocznicy obchodów bohaterskiego zrywu z 1919 roku.

Do apelu pamięci przystąpiło 10 dotąd praktycznie anonimowych bohaterów Wielkopolski.

„Sylwetki powstańców z małych miast i wsi są tak samo ważne jak te, otwierające niezliczone rozdziały powszechnie znanych opracowań na temat wielkopolskiej wiktorii.” – powiedziała Dyrektorka Biblioteki Publicznej na pleszewskim banhofie Zuzanna Musielak–Rybak.

Uroczystego odsłonięcia prac Jakuba Multana dokonano w asyście Drużyny Pamięci 70 Pułku Piechoty oraz umundurowanych uczniów ze Szkoły Podstawowej numer 3 im. Powstańców Wielkopolskich z Pleszewa. Biblioteka na dworcu dowiodła, iż jest nie tylko domem książki, ale również szeroko pojętej kultury artystycznej.

O tym, iż jest to przestrzeń zachowująca także pamięć o lokalnym dziedzictwie, przekonał gości wykład doktorantki Agnieszki Słupianek–Winkowskiej, która opowiedziała o jedynej z galerii sportretowanych, kobiecie – Franciszce Michałowicz. Usłyszeliśmy wykład herstoryczny o udziale kobiet w Powstaniu Wielkopolskim.

Ostatnim akordem wieczoru była prelekcja historyka, pasjonaty oraz znawcy tematu Roberta Kuźduba pt. „Powstanie Wielkopolskie – kulisy zwycięstwa”.

Na kolejowym pleszewskim fyrtlu Jakub Multan zaprezentował kolejną, piętnastą autorską wystawę, w całości zrealizowaną ze środków prywatnych. Na torach przed dworcem tak jak 100 lat temu, na pasażerów czekają wagony kolejki, która wozi pleszewian do stacji głównej w Kowalewie. To pociąg do kultury.