Wspieranie rozwoju psychicznego dziecka – cz. III (dzieci w wieku szkolnym)

Wskazywałam na sposoby budowania bliskiej więzi jeszcze przed urodzeniem. Omówiłam znaczenie poświęcania czasu i uwagi dziecku po urodzeniu, znaczenie dotyku i fizycznej bliskości, a także słuchania dziecka i rozmawiania z nim, w taki sposób, aby nie zaprzeczać jego uczuciom. W ostatniej części zajmuję się kolejnym okresem, gdy dziecko wchodzi w wiek szkolny.

Dbanie o życzliwą atmosferę w rodzinie

Dobra atmosfera w domu powoduje, iż z przyjemnością do niego wracamy, spragnieni jego ciepła i spokoju. Najbliższym światem dziecka jest dom rodzinny, z niego wynosi ono wzorce interakcji, które z kolei będą sprzyjać jego relacjom społecznym i pewności siebie. Na życzliwą atmosferę w domu wpływa wiele czynników, m.in.:

• okazywana sobie w słowach i czynach miłość, akceptacja (pozwolić drugiemu być tym, kim jest; akceptacja wzmacnia poczucie wartości i pozytywne myślenie o samym sobie),
• branie pod uwagę zdania innych członków rodziny, w tym dzieci (liczenie się z ich zdaniem, upodobaniami, przyzwyczajeniami; ludzie czują się wówczas ważni i traktowani podmiotowo),
• szacunek (dziecko to także człowiek z przysługującymi mu prawami, poszanowaniem jego godności, respektowaniem jego granic, odrębnością i autonomią),
• styl komunikacji (bez oskarżeń, manipulacji, zawstydzania, oceniania, wywoływania poczucia winy, raniących słów; słowa mają moc i myśli niewłaściwie zwerbalizowane mogą mieć przykre rezultaty).

Jakość relacji kształtowanych w rodzinie wpływa na wszystkie inne relacje na przestrzeni całego życia dziecka, określa je, czasem choćby determinuje.

Rozmawianie o emocjach i wspieranie dziecka w tym, co przeżywa

Mówimy wprost, podczas różnych sytuacji, o tym, jak się czujemy – jako rodzice musimy umieć wyrażać swoje emocje i umiejętnie je regulować. Pokazywać dzieciom, jak radzimy sobie z emocjami. Uczmy dziecko nazywać jego emocje, pamiętając o tym, aby samemu umieć nazwać własne. Tłumaczmy przyczyny ludzkich uczuć oraz konsekwencje ich wyrażenia w określony sposób. Pokazujmy związek MYŚLI – EMOCJE – ZACHOWANIA – dziecko musi widzieć, iż emocje pojawiają się na skutek naszych myśli, a to, jak się zachowamy, zawsze ma określone następstwa.

Bycie dobrym przykładem

Dzieci najbardziej efektywnie uczą się przez obserwację, naśladowanie i działanie. Czerpią z rodzicielskich nawyków, przekonań, zachowań, sposobu i stylu życia. Dlatego tak ważne jest, aby rodzice pracowali nad sobą, nad swoimi schematami, regulacją emocji i sposobami budowania relacji. Dzieci obserwują, jak dorośli reagują i zachowują się w różnych sytuacjach, i powtarzają te wzorce w podobnych okolicznościach. Ich mózg zapisuje pewnego rodzaju wzorzec postępowania i we właściwym momencie odtwarza ten wzorzec. Rodzice muszą więc pamiętać, co mówią do dzieci i jak się zachowują. Czyny i postawy dorosłych są najsilniejszym wzmacniaczem zachowań u dzieci i z tego m.in. czerpią one wiedzę o ludziach i świecie.

Czego nie robić?

W kontakcie z dzieckiem powinny być wykluczone wszelkie formy przemocy. Badania pokazują, iż przemocowe środowisko szkodzi prawidłowemu rozwojowi fizycznemu i psychicznemu dzieci. Może też być powodem długotrwałych problemów zdrowotnych i społecznych w dorosłym życiu. Przemoc to również klapsy! Pozornie może nam się wydawać, iż przynoszą natychmiastowy efekt. Ale tak naprawdę są wyrazem bezsilności, dowodem na to, iż rodzice nie mają już cierpliwości, argumentów ani pomysłu, jak zachować się w określonej sytuacji. Dzieci, wobec których stosowane są klapsy, częściej przejawiają zachowania agresywne, ponieważ traktują je jako metody rozwiązywania problemów i konfliktów. Agresja staje się dla nich normalną formą zachowania w obliczu trudności.

Kłótnie między rodzicami źle wpływają na dzieci. Napięta atmosfera może być dla dziecka stresująca i zaburzać jego poczucie bezpieczeństwa oraz wzmacniać strach czy lęki.

Obserwowanie rodzinnych kłótni może także powodować u dziecka problemy z tworzeniem zdrowych relacji z innymi ludźmi w teraźniejszości i w przyszłości. I znowu dochodzimy do tego, iż dzieci uczą się umiejętności komunikacyjnych od swoich rodziców. Powielają je później w innych sytuacjach z rówieśnikami, dorosłymi i we własnych dorosłych związkach. Z kłótni dziecko powinno wynieść dobrą lekcję na przyszłość: różnice między ludźmi są normalne. Rodzice mogą się ze sobą nie zgadzać, ale mają wobec siebie szacunek, respektują potrzeby drugiej osoby. Muszą pokazać dziecku, iż na końcu kłótni dochodzą do porozumienia. Dzieci, które widzą sprzeczających się rodziców, muszą również widzieć, jak się godzą.

• Nie pouczaj
• Rozmawiaj z dzieckiem, a nie przemawiaj do niego
• Wsłuchaj się w to, co mówi
• Okaż mu zrozumienie
• Nie oceniaj
• Tłumacz świat

Pamiętajmy o tych prostych rzeczach w relacji z naszym dzieckiem, a nasz dom będzie przyjaznym środowiskiem dla adekwatnego rozwoju psychicznego naszej pociechy.